Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε απρόσμενα, διεγερτικά και ενίοτε φιλοσοφικά μονοπάτια.

Μια συζήτηση για την ιστορικό στίγμα της τρέχουσας, μεταβατικής θα τολμούσαμε να πούμε, περιόδου δεν μπορεί παρά να προκαλεί ενδιαφέρον. Πόσω μάλλον όταν ο συνδαιτημόνας είναι ένας από τους σημαντικότερους και πλέον οξύονες ιστορικούς της χώρας. Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και με δεκάδες βιβλία και επιστημονικά άρθρα στο ενεργητικό του, ο Αντώνης Λιάκος έστρεψε αργά αλλά σταθερά τη συνέντευξη που ακολουθεί σε απρόσμενα, διεγερτικά και ενίοτε φιλοσοφικά μονοπάτια, σχολιάζοντας μια σειρά από ζητήματα της διεθνούς όσο και εσωτερικού ενδιαφέροντος.

Α. Η μόνιμη επωδός του πρωθυπουργού και των κυβερνητικών στελεχών, για όλα τα μεγάλα σκάνδαλα στα οποία έχει εμπλακεί η σημερινή κυβέρνηση, είναι ένας αξιωματικά προβαλλόμενος ισχυρισμός, που συνοδεύεται από ένα συναφές ερώτημα. Ο ισχυρισμός, με το οποίο κάθε τόσο κουνάει το δάχτυλο ο πρωθυπουργός στους αντιδρώντες, συνοψίζεται στο ότι από την στιγμή που έχει επιληφθεί η Δικαιοσύνη δεν δικαιολογείται καμία κριτική για πολιτικές ή ποινικές ευθύνες, διότι κάτι τέτοιο θα συνιστούσε ασέβεια στους θεσμούς. Και ακολουθεί αμέσως το πομπώδες ερώτημα: είναι δυνατόν να μην εμπιστεύεσθε την ελληνική Δικαιοσύνη;

Τέλη 2024, πριν μερικές εβδομάδες δηλαδή, φαινόταν ότι η χώρα μας έπαιρνε αποστάσεις από τον επικίνδυνο στροβιλισμό που ταλανίζει άλλες δυτικές χώρες, δύσκολης οικονομικής κατάστασης και ανόδου των λεγόμενων αντισυστημικών κομμάτων. Θυμίζουμε: Με απόφαση Κ. Μητσοτάκη είχε τεθεί εκτός ΝΔ η πιο ακραία εθνικιστική λογοκοπία, και η ίδια η ΝΔ έδειχνε ικανή να συγκρατήσει την απήχηση των κομμάτων δεξιότερά της. Το ΠΑΣΟΚ ως αξιωματική αντιπολίτευση είχε δημοσκοπικές επιδόσεις που από το 2019 δεν είχε η μέχρι τότε αξιωματική αντιπολίτευση.

Η αντανάκλαση στο κοινωνικό επίπεδο θα σημάνει νέα όξυνση των ανισοτήτων λόγω της μείωσης του πραγματικού εισοδήματος

Ηεπανεκλογή Τραμπ βρήκε την Ευρώπη απροετοίμαστη, όπως αποδεικνύει η αμήχανη στάση των εθνικών κυβερνήσεων και των αξιωματούχων στις Βρυξέλλες. Ενδεχομένως η επιθετική ρητορική του να φάνταζε ως μια υπερβολική προεκλογική υποσχεσιολογία με προφανείς ψηφοθηρικούς σκοπούς.

Τα κόμματα υπάρχουν για να διαφέρουν. Δικαιώνουν την ύπαρξή τους ακριβώς γιατί είναι φορείς διαφορετικών, δηλαδή ανταγωνιστικών, σχεδίων για την οικονομία και την κοινωνία. Ως προς τις προτάσεις πολιτικής και το στυλ, η διαφορά ανάμεσα στον Tραμπ και τους Δημοκρατικούς της Κάμαλα Χάρις και του Μπάιντεν δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη. Τι γίνεται όμως στην Ευρώπη; Τα μεγάλα ευρωπαϊκά κόμματα της Δεξιάς και της Αριστεράς προσφέρουν εναλλακτικές προτάσεις πολιτικής, ιδιαίτερα οικονομικής πολιτικής, ή κυριαρχεί η σύγκλιση; Και γιατί;

Η ένταση που έχουν συσσωρεύσει τις τελευταίες εβδομάδες οι χειρισμοί της κυβέρνησης στην τραγωδία των Τεμπών ξεπερνά τα συνήθη. Οπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις, η συντριπτική πλειοψηφία των συμπολιτών μας φρονεί ότι δεν γίνονται όσα πρέπει για να αποκαλυφθεί γυμνή η αλήθεια και για να τιμωρηθούν οι ένοχοι, όσο ψηλά και αν ίστανται. Η γνωστή συνέντευξη του πρωθυπουργού στον Alpha (29.1.2025), αντί να εκτονώσει την ατμόσφαιρα, μπέρδεψε πιο πολύ τα πράγματα καθώς ακόμη και στενοί συνεργάτες του δεν θέλουν –ίσως και δεν μπορούν– να αντιληφθούν την «κατευναστική» γραμμή που θέλησε να περάσει.

Η δημοσκοπική εικόνα της κυβέρνησης είναι πολύ κακή, κακή είναι όμως και η εικόνα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης.

Σύμφωνα με την πρόσφατη μέτρηση της Metron, η θετική αξιολόγηση του κυβερνητικού έργου είναι 27% -περίπου 4 μονάδες κάτω από το Δεκέμβριο, όπερ διόλου παράδοξο αν αναλογιστείτε την ποιότητα της ασκούμενης πολιτικής. Και η αξιολόγηση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όμως, ναι μεν ξεκόλλησε από το 7% που ήταν προ 6μήνου (όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν δεύτερο κόμμα στη Βουλή) αλλά είναι στο 20% και πέφτει –είναι 6 μονάδες κάτω από τον περασμένο Δεκέμβριο.

Υπάρχει κίνδυνος να παραγραφούν αδικήματα υπουργών για τα Τέμπη και ποια η ευθύνη της κυβέρνησης;Αναθεωρήθηκε το Σύνταγμα καταργώντας τη σύντομη αποσβεστική προθεσμία για μέλη της κυβέρνησης, δεν έχει όμως ακόμα ψηφιστεί ο σχετικός νόμος!

Μου τηλεφώνησε χθες ένα σημαντικό πολιτικό πρόσωπο για να ρωτήσει τη νομική γνώμη μου πάνω σε ένα κρίσιμο συνταγματικό ερώτημα, που αφορά άμεσα την υπόθεση των Τεμπών.

Η Κυριακή των Τεμπών διέλυσε την ψευδαίσθηση κυριαρχίας. Η πεποίθηση ότι, εφόσον δεν υπάρχει ισχυρή αντιπολίτευση, όλοι και όλα είναι διαχειρίσιμα, μπορείς να κινείς τα νήματα και με μαεστρία να ελέγχεις το παιγνίδι, αποδείχθηκε αφελής. Μαζί, κατέρρευσε και η εμπιστοσύνη στην ειλικρίνεια των κυβερνώντων, αφενός: Ουδείς πιστεύει ότι ανακάλυψαν την αλήθεια την Κυριακή. Αυτό που εκείνη την ημέρα αντιλήφθηκαν ήταν ότι όλοι οι άλλοι γνώριζαν πως τους έλεγαν ψέματα. Αφετέρου, στη διαχειριστική ικανότητά τους:

 Το μεσημέρι άφησα αυτή την τεράστια συγκέντρωση κόσμου να με καταπιεί. Περιπλανιόμουν ανάμεσα σε στενές διόδους στο πλήθος για να καταλάβω το μέγεθός της, την πυκνότητά της, τη σύνθεσή και την υφή της. Κρυφάκουγα κουβέντες, παρατηρούσα πρόσωπα, προσπαθούσαν να μαντέψω συναισθήματα. Με μαγεύουν οι μεγάλες συγκεντρώσεις, και νομίζω ότι υπήρξε σταθμός στη ζωή μου η εμπειρία της πλατείας Ταχρίρ στην Αίγυπτο, στην Αραβική Άνοιξη, τέτοια εποχή το 2011. Και νομίζω ότι η τούτη η σημερινή είναι ίσως η μεγαλύτερη που έχω δει στην Αθήνα -ίσως μεγαλύτερη και από τις μεταπολιτευτικές και τις συγκεντρώσεις της κρίσησ

De te fabula narratur. Για σένα μιλάει ο μύθος. Με αυτή τη ρήση ο Καρλ Μαρξ προειδοποιούσε στον πρόλογο του «Κεφαλαίου» ότι ο αναδυόμενος μοναχικός τότε αγγλικός βιομηχανικός καπιταλισμός αφορούσε και τον υπόλοιπο Κόσμο. Την ίδια προειδοποίηση εκπέμπουν οι αμερικανικές εξελίξεις. Όχι τόσο η εκλογή Τραμπ καθαυτή. Από μόνη της η στρατηγική «πρώτα η Αμερική» περικλείει πολλές αδυναμίες και αντιφάσεις – με πιο ανησυχητικό στοιχείο ασφαλώς την ποιότητα του νέου Προέδρου. Έχουν γραφτεί ήδη άπειρες αναλύσεις επ΄ αυτού.

Η ανάδειξη του Ντ. Τραμπ στην ηγεσία των ΗΠΑ προκαλεί αναταράξεις και ανακατατάξεις σε όλο τον κόσμο, αναπόφευκτα και καθ’ ημάς. Ήταν εντυπωσιακά -κι όχι για καλό- ορισμένα από τα πιο νωπά δημοσκοπικά ευρήματα: Κατέγραψαν ότι στην πλευρά των συστημικών κομμάτων επικρατεί ορισμένη σταθερότητα, κάτι, λες, σαν μια παγιωμένη κατάσταση, ενώ στην άλλη πλευρά, των λεγόμενων αντισυστημικών κομματικών σχημάτων εμφανίζεται έντονη κινητικότητα: Έτσι, μέσα σε ελάχιστο χρόνο, σε λίγο πάνω από ένα μήνα αφότου εκλέχτηκε ο Τραμπ, ο κομματικός χώρος δεξιότερα της ΝΔ κέρδισε 4 ποσοστιαίες μονάδες (περίπου τόσες, όσες έχασε ο χώρος αριστερά του ΠΑΣΟΚ), με αποτέλεσμα αθροιστικά να ξεπεράσει το 20%.